به بهانه‌ی نوروز
تا وقتی حسرت فراق نجات بخشی غیر از خویشتنِ خویش بر زبانمان یا در پستوخانه‌ی ذهنمان پرسه زند به خود ایمان نمی‌آوریم. فرقی نمی‌کند که یک فرد باشیم یا یک قوم یا یک ملت. فرقی نمی‌کند که نجات بخش فلان قدیس باشد یا فلان سیاستمدار یا فلان گروه، گمانم باید این حسرت را به آتش افکنیم،...
کتاب "ازکهف تا موسی و ذوالقرنین"
نوشته‌ای کم حجم اما سراسر با رمز و اشاره و استعاره تا شاید راهی به درون خود گشوده شود و غارهای اسطوره را نه در تاریخ و سرزمینی دور، بلکه در خود بیابیم...
اندر حدیثِ قیامت
در متون مقدس، هنگامه‌ي مرگ بخشي از قيامت شمرده شده است که از آن نه راه گريزي هست نه صخره و پناهي، و چنان است که در این لحظه‌ي پرتاب شدن به دره‌ي هولِ ابديت، آدمی براي لمحه‌اي کوتاه تمامي سرگذشت خويش را از دور تا نزديک مرور مي‌کند
_________________________________
چه تفاوتی میان یلدای ما و میلاد مسیح وجود دارد، چرا مراسم یلدا در دوره‌ی ساسانیان در ایران وجود نداشت و به جای آن جشن سده بود؟ و چگونه بعد از اسلام جشن میلاد مسیح اندک اندک با جشن سده تلفیق شد و یلدای ایرانی را پدید آورد؟ این موضوع و برخی نکته‌ها در پیرامون آن، محتوای سخنرانی شب یلدای سال 1397 در مشهد بود
___________________________________
طوفان نوح، اسطوره یا تاریخ؟
مبنای پدید آمدن این اسطوره چه بوده است؟ و چرا در اسطوره‌های ایرانیِ مربوط به پیش از اسلام و آثاری مانند شاهنامه‌ی فردوسی این اسطوره جایگاهی ندارد؟
_________________________________________________________
در نقد و برّرسی "حاجی خودتی"
سخنرانی در جلسه‌ی نقد و برسی کتاب "حاجی خودتی" اثر آقای حسن محدثی، در تهران به تاریخ بیست و پنجم مهر ماه 1397
و در چند و چون اینکه چرا لقب حاجی نزد بخشی از ایرانیان ناخوشایند و حتی نفرت انگیز شده است.
_____________________________________________________________
اسرائیلیات در کتب تاریخی و تفسیریِ اسلامی
اسرائیلیات در متونِ اسلامی کدام‌ها هستند؟ گمانم پاسخ به این پرسش نه دقیق می‌تواند باشد نه یگانه. برای همین پاسخ نابسنده هم شاید لازم باشد به چند قلمرو سر زد، از متونِ عهد قدیم و جدید گرفته تا قرآن، و از کتب تاریخی که با روی‌کرد دینی- اسطوره‌ای نوشته شده است تا انواع تفسیرها. و اگر معیار سنجش را هم خود قرآن قرار دهیم، باز هم جای اما و اگر بسیار است. در عین حال با همه‌ی ندانم‌کاری‌ها و اما و اگرها، گمانم این است که "به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل" ....
_____________________________________________________________
به مناسبت شب قدر با اشاره به خطبه‌ای از نهجالبلاغه
و شرح این نکته که ما از همان روزگار شکل گیری امپراطوری اسلامی تا کنون و در هیچ‌کدام از کشورهای ظاهرا مسلمان کنونی، اعم از ایران و عراق و افغانستان و مصر و دیگر کشورها، جامعه‌ای به معنای واقعیِ اسلام نداشته‌ایم
_____________________________________________________________
فصل یازدهم از ادب و عرفان انسان‌گرا/ نسبت حافظ با قرآن:
حافظ، به‌هنگامِ پيرانه سري، وقتي که شورمندي‌هاي روزگار جواني را پشت سر نهاده، گه‌گاه از کارنامه‌ي خود مي‌گويد که سال‌ها پيروي مذهب رندان کرده است، از راهي که تا کنون آمده ياد مي‌کند، حتي از حشر و نشر با ساقي و از درباني ميخانه سخن مي‌گويد و از اين همه، نه تنها پشيمان نيست بلکه بر آن است که هرچه کرده، همه از دولتِ قرآن بوده....
_____________________________________________________________
فصل دهم/ حافظ و میراثِ پر تناقض یک دوره‌ی تاریخی
از ورود اعراب به ايران تا روزگارِ حافظ را یک دوره‌ی کامل برای زبان و ادب پارسی دانسته‌ام و ديوانِ حافظ انگار حاصلِ اين دوره‌ي پر فراز و نشيب است. آنچه به اين دوره‌ي تاريخي، ويژگي بخشيده و آن را از ديگر دوره‌ها متمايز کرده است، زبان و ادب و عرفان است. گمانم اشاره‌اي کوتاه به روند شکل‌گيري اين دوره بي‌مناسبت نباشد، البته از آن منظر که من دريافته‌ام. اگرچه در فصل‌هاي پيشين، کم و بيش نکته‌هايي در اين باره نوشته بودم.
فایل PDF:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
فصل نهم از عرفان انسان‌گرا:حافظ، رند ریاکار
فروپاشی حکومت ایلخانان و آشوب امیران فرصت طلب در سرتاسر ایران، آتش جنگ‌های داخلی را شعله‌ور ساخت، ایران تکه تکه و برای هر شهری یا هر منطقه‌ای امیرانی مدعیِ حکومت پیدا شد. در همین کشاکش‌ها و هیبت شمشیرهای خون چکان است که حافظ را رند ریاکار یافتم
فصل نهم/ حافظ، رند ریاکار
_____________________________________________________________
نگاهی دیگر به سوره‌ی اسراء
وقایعی که قرآن از بنی‌اسرائیل بر می‌شمارد و تعریض‌هایی که بر آنان دارد، چیزهایی است که بعدها اغلب مسلمانان هم به آن گرفتار شدند. چیزهایی مانند خود بزرگ بینی‌ها، غلو در دین، و طرح معجزات عجیب و غریب برای بزرگ نمایی خود
نه بازگشتِ به گذشته
نه گسست از آن
نه خودرا تکرار میکنیم نه تاریخ را
ادامهی خود هستیم، ادامهی تاریخ هستیم
آنچه بودهایم و بوده است را
نقد میکنیم، بازخوانیِ تازه میکنیم
برای آفرینشِ امکانهای تازه
(از کوتاه نوشتهها)
-3.91.79.74